Özdemir Erdoğan “Gurbet” Hangi Film? Bir Siyaset Bilimcisinin Güç, Kimlik ve Toplumsal Düzen Üzerine Düşünceleri
Bir Siyaset Bilimcisinin Bakışı: “Gurbet”teki Sessiz Güç
Bir siyaset bilimci için her kültürel üretim — bir film, bir şarkı, bir şiir — aslında bir iktidar anlatısıdır. Özdemir Erdoğan’ın “Gurbet” adlı eseri de, bu anlamda bir şarkının ötesine geçer; toplumsal hafızaya işlemiş bir politik metin gibi okunabilir. Her ne kadar “Gurbet” doğrudan bir film değil, 1970’lerin sosyo-politik atmosferini yansıtan bir müzikal motif olsa da, Türkiye sinemasında sıkça kullanılan “gurbet temalı” filmlerle aynı ideolojik zemini paylaşır: ayrılık, yabancılaşma ve kimliğini yeniden kurma mücadelesi.
Peki, “gurbet” duygusu yalnızca coğrafi bir uzaklaşmayı mı temsil eder, yoksa bir vatandaşlık bilincinin sarsılışını da mı anlatır?
İktidarın Görünmez Eli: Vatandaşın Kırılganlığı
“Gurbet”in sözlerinde geçen “Bizi sıladan ayıran yollar utansın” dizesi, bir bireyin sistemle olan duygusal kopuşunu temsil eder. Buradaki “yol”, yalnızca fiziksel bir mesafe değil, aynı zamanda kurumsal bir mesafedir. Devletin, bürokrasinin ve otoritenin vatandaşa olan soğuk yaklaşımı, bireyi kendi yurdunda bile “gurbette” hissettiren ideolojik bir yapıyı oluşturur.
Siyaset bilimi perspektifinden bakıldığında, bu durum meşruiyet krizinin sanatsal ifadesidir. Kurumlar, vatandaşın duygusal ve kültürel ihtiyaçlarını karşılayamadığında, birey kendini dışlanmış hisseder. Bu dışlanmışlık, otoritenin güç merkezli doğasını açığa çıkarır: güçlü olanın tanımladığı bir “aidiyet” biçimi, zayıfın sesini bastırır.
Erkeklerin Stratejik, Kadınların Katılımcı Bakışı
“Gurbet” üzerine kurulan toplumsal söylem, genellikle erkek bir özne üzerinden ilerler. Erkek “gurbete gider”, çalışır, üretir, stratejik hamleler yapar. Kadın ise geride kalan, bekleyen, dayanışmayı örgütleyen bir figürdür. Bu ikilik, siyaset biliminin güç ilişkileri teorileri açısından incelendiğinde çarpıcı bir tablo sunar.
Erkek özne, iktidarın stratejik aklını temsil ederken, kadın özne demokratik katılımın ve duygusal direnişin sembolüdür. Kadın karakter, siyasetin “sert” alanına giremese de, kültürel ve duygusal bağlarıyla toplumsal düzeni yeniden üretir. Bu açıdan bakıldığında, “Gurbet”teki kadın sesi — görünmese bile — toplumsal bütünlüğün taşıyıcısıdır.
İdeoloji ve Kimlik: Kimin Gurbeti Daha Derin?
Her “gurbet” hikayesi, bir ideolojik aidiyet sınavıdır. Kişi kendi ülkesinde bile yabancılaşabilir; çünkü iktidarın tanımladığı “makbul vatandaşlık” biçimi herkese eşit mesafede değildir. Bu, modern devletin en sessiz ama en güçlü silahıdır: kimliği belirleme gücü.
Özdemir Erdoğan’ın “Gurbet”i bu noktada bir anti-ideolojik direniş şarkısına dönüşür. Sözlerinde bir sistem eleştirisi gizlidir: “Elveda, elveda, her şey veda…” ifadesi, yalnızca bir ayrılığın değil, aynı zamanda bir devlet-toplum sözleşmesinin çöküşünün sembolüdür.
Toplumsal Düzenin Yeniden Kurulumu
Bir siyaset bilimci için “gurbet” yalnızca bir şarkı değil, bir toplumsal laboratuvardır. Bu laboratuvarda vatandaşlık, aidiyet, sınıf ve cinsiyet rolleri yeniden tanımlanır. Göç, işsizlik, kültürel kimlik arayışı gibi olgular, modern Türkiye’nin kurumsal zaaflarını görünür kılar.
Burada şu soruyu sormak gerekir: Devlet, vatandaşına yalnızca sınırlar içinde mi sahip çıkar, yoksa duygusal ve kültürel aidiyeti de korur mu?
Güç, Gurur ve Gurbet
Siyaset bilimi açısından “gurbet”, güçsüzlüğün romantize edilmiş hâlidir. Vatandaş, sistemin dışında kaldığında, kendi benliğini sanatla, müzikle, hatıralarla savunur. Özdemir Erdoğan’ın sesi, bu anlamda bir vatandaşlık manifestosu gibidir.
“Hangi film?” sorusuna verilecek yanıt belki de şudur: “Gurbet”, tek bir filmde değil, her vatandaşın içinde oynayan bir politik sahnedir.
Sonuç: “Gurbet”i Yeniden Düşünmek
Özdemir Erdoğan’ın “Gurbet”i, bir melodiden çok daha fazlasını sunar — o, toplumsal düzenin duygusal anatomisidir. Bu eser, iktidarın görünmez mekanizmalarını açığa çıkarırken, aynı zamanda vatandaşlık bilincinin zedelenmiş yanlarını onarmaya çalışan bir çağrıdır.
Belki de en provokatif soru şu olmalı: Devlet mi bireyi gurbete iter, yoksa birey mi devletten uzaklaşır?
Bu sorunun yanıtı, tıpkı “Gurbet”in melodisi gibi, her dönemde yeniden yankılanacaktır.